تاریخچه ویترای در قرون وسطی
نقاشی روی شیشه در اروپای قرون وسطی، مربوط به قرن دهم تا شانزدهم است. در طول این دوره، پنجره‌های رنگی از اصلی‌ترین اشکال هنری به شمار می‌آمد که در شمال فرانسه، آلمان و انگلستان بیش از هر کشور دیگری به چشم می‌خورد. در برخی از کشورها مثل سوئد و انگلیس هنوز هم بخشی از آثار مربوط به هنر ویترای باقی مانده است.
هنر ویترای در بناهای مذهبی کاربرد زیادی داشت، از پنجره‌های رنگی عمدتا در کلیساها استفاده می‌شد، با این حال در اماکن داخلی اشراف زادگان و یا ساختمان‌های عمومی خاص نیز این هنر به کار گرفته می‌شد. به همین دلیل این هنر بسیار خاص و ماندگار است. هدف از اجرای ویترای روی پنجره‌ها و شیشه‌های کلیسا، تقویت زیبایی و افزایش آگاهی بینندگان از طریق روایت و نمادگرایی بوده است.
در بسیاری از کلیساها که مکان مذهبی به شمار می‌آیند، انواع پرتره‌ها و نقاشی‌ها وجود دارد که بینش ارزشمندی را از جهان قرون وسطی به انسان امروزی ارائه می‌دهد.
نمونه‌های کشف شده ویترای
می‌توان گفت که نقاشی روی شیشه از قرن اول میلادی مورد استفاده قرار می‌گرفت و شیشه‌های رنگی از همان ابتدا برای مکان‌های مذهبی گزینه مناسبی به شمار می‌آمد. یکی از اولین نقاشی‌ها مربوط به کلیسای سن ویتال در راونای ایتالیا می‌باشد. بسیاری بر این باورند که شیشه آن تصویری از حضرت مسیح که مربوط به قرن ششم است را نمایش می‌دهد.
از دیگر نمونه‌های شناخته شده در ویترای مربوط به حفاری‌ها در سن ویچنزو در ولتورنوی ایتالیا است. علاوه بر آن دیگر نقاشی‌های ویترای در همان محدوده تاریخی و در انگلستان یافت شده است. تا زمان ظهور کلیساهای جامع در قرن یازدهم و دوازدهم میلادی، ویترای افزایش چشمگیری نداشت و در سده‌های ۱۴ و ۱۵ به بالاترین سطح خود رسید. تصور می‌شود که از قدیمی‌ترین شیشه‌های رنگی که هنوز هم وجود دارند، مربوط به کلیسای جامع آگسبورگ می‌شود.
برخی بر این باورند که بسیاری از نقاشی‌های انجام شده روی شیشه‌ها و پنجره‌های کلیسا مربوط به قرن دوازدهم و توسط یک راهب به نام تئوفیلوس کشیده شده است. به اعتقاد برخی از محققان این شخص در شیشه گری و رنگ آمیزی آن متبحر بوده است. حتی تا چندی پس از دوران قرون وسطی، بسیاری از فرزندان و یا نوادگان راهبان پیشین به هنر شیشه گری و نقاشی روی آن پرداختند.
ترکیب و ساخت شیشه‌ها
در ابتدا اکثر شیشه‌های رنگی از ترکیب آهک سوددار و سیلیس ساخته می‌شد. در شمال اروپا سودا متداول بود تا زمانی که پتاس، آهک و سیلیس نیز به آن اضافه شدند.
مواد دیگری همچون خاکستر راش، اکسید آهن و منگنز از ترکیباتی بودند که برای تولید رنگ در شیشه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و موجب رنگی شدن شیشه‌ها می‌شدند. با توسعه شیشه‌گری و تولید مدل‌های رنگی و سبز که به شیشه جنگلی معروف بودند، بسیاری از این محصولات در سرتاسر سرزمین‌های شمال غربی اروپا و انگلستان عرضه شدند.
شیشه‌های رنگی
رنگ شیشه تحت تاثیر عوامل زیادی ایجاد می‌شود. منابع سیلیس اغلب ناخالص بوده و اکسید آهن از متداول‌ترین ناخالصی‌های آن به شمار می‌آید. به عنوان مثال رنگ سبز شیشه به دلیل وجود مخلوطی از یون‌های آهن است که پس از افزودن آن‌ها و ترکیب با اکسیدهای آلومینا، سیلیس و آهن، تغییر رنگ می‌دهند.
رنگ‌های ذاتی
رنگ‌های ذاتی با دستکاری محیط کوره در شیشه مذاب ایجاد می‌شوند. برای مثال افزایش دما باعث تغییر رنگ از زرد به قرمز می‌شود. حتی ممکن است طیف رنگی بنفش نیز در این میان قابل اجرا باشد.
رنگ آمیزی روی شیشه
در گذشته از رنگ‌های خاصی که معمولا قهوه‌ای تیره و یا سیاه بودند استفاده می‌شده است. آن‌ها را از مس زمین و یا اکسید آهن تهیه می‌کردند. پودر شیشه، صمغ عربی و سرکه از دیگر ترکیبات رنگ‌های ویترای در آن زمان به شمار می‌آید.
یکی از نکات مهم درباره ویترای این است که از هر دو طرف می‌توان رنگ آمیزی را روی آن اعمال کرد. در نهایت با وارد کردن شیشه رنگ شده به کوره، نقاشی‌های آن تثبیت می‌شود.
لکه‌های نقره‌ای
ایجاد رنگ‌های شفاف‌تر در ویترای کار دشواری بود، زیرا برای ایجاد یک محیط مناسب نیاز به کنترل دقیق شرایط کوره وجود دارد. با این حال شناخت تکنیک لکه نقره در اوایل قرن چهاردهم راه حل مناسبی برای این دشواری ارائه کرد و همچنین انعطاف پذیری بیشتری را برای رنگ‌های ویترای فراهم نمود.
برای ایجاد نقاط رنگی روی شیشه از این تکنیک استفاده می‌کردند. ترکیبات آن شامل نیترات نقره، کلرید و سولفات یا اکسید بود که بر روی بخشی از شیشه اعمال می‌شد.
تکنیک های هنر ویترای با گذشت قرن‌ها هنوز اصالت خود را حفظ کرده است. اضافه کردن موادی مثل خاک رس و ترپتین به موارد قبلی کمک می‌کرد تا رنگ روی شیشه صاف و هموار قرار گیرد. پس از آن روی قسمت پشتی شیشه نیز از این مواد استفاده می‌کردند.
روند گرم کردن شیشه با وجود لکه نقره‌ای واکنش شیمیایی بین آن دو ایجاد می‌کند که باعث می‌شود تبادل یونی میان آن‌ها رخ دهد و طیف وسیعی از رنگ زرد یا نقره‌ای را روی شیشه ایجاد می‌کند. زیبایی کار در این است که پس از گرم شدن و پختن رنگ در کوره، این ماده به جزئی از شیشه تبدیل می‌شود.
در آن دوران برای ایجاد رنگ زرد روی شیشه‌های شفاف و رنگ سبز روی شیشه‌های آبی از این تکنیک ویترای استفاده می‌شده است. بسیاری از آثار به جای مانده از آن بیانگر ذوق هنری مردم در این مورد است.
عوامل زیادی می‌تواند روی رنگ تولید شده تاثیر بگذارد، از ترکیب شیمیایی شیشه گرفته تا ترکیب لکه، طول مدت زمان آن در کوره، درجه حرارت و ضخامت همه از مواردی هستند که در نقاشی روی شیشه موثر می‌باشند. هر چند این موارد در دوران قرون وسطایی علوم دقیقی نبودند و شیشه گران از دانش و تجربه قبلی خود برای کنترل سرعت و دما در کوره استفاده می‌کردند.
با توجه به مواردی که از آن دوران خاص به جای مانده است، می‌توان ویترای را یک هنر اصیل و قدیمی دانست که با وجود برخی از تغییرات در تکنیک‌ها، هنوز هم اصالت خود را خود را حفظ کرده است و با زیبایی هر چه تمام‌تر قابل اجرا می‌باشد، چنانکه چشم هر بیننده‌ای را مسحور کرده و او را غرق در لذت می‌کند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
آیا می خواهید به بحث بپیوندید؟در صورت تمایل از راهنمایی رایگان ما استفاده کنید!!